tenpo sin la, mi lukin e sitelen tawa "utala mun"(Star Wars)

jan Alonola Sep 1, 2022

{"/":{"prev":{"id":"2022/09/tawa-pi-poki-monsi-pi-ma-asija-nanpa-luka-tu-wan-ma-palata","data":{"title":"tawa pi poki monsi pi ma Asija nanpa luka tu wan: ma Palata","description":null,"authors":["jan Polo"],"proofreaders":null,"date":"2022-09-01T00:00:00.000Z","date-precision":"day","original":null,"tags":null,"license":"CC-BY-SA 4.0","sources":["https://liputenpo.org/pdfs/0015moku.pdf","https://liputenpo.org/lipu/nanpa-moku/","https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Lipu_tenpo_nanpa_moku_-_ma_Palata.png"],"archives":null,"preprocessing":null,"accessibility-notes":null,"notes":null},"body":"ma Palata li ma pi musi mute li ma pi ante mute. ona la jan pi mani mute li lon. jan mute pi mani ala kin li lon. ona li jo e tomo epiku[^1] pi tenpo pini, taso ona li jo e ma tomo mute pi jan mute mute.\n\n[^1]: \"epiku\" li sama \"pona mute\"\n\nma tomo ni la tomo tawa li mute ike. tan ni la kon li jaki mute. suli la ma Palata li ma pi nasin sewi mute. nasin sewi lawa pi ma Palata li tu tu: ona li nasin sewi Intu li nasin sewi Siki (Sikh) li nasin sewi Sawin (Jain) li nasin sewi Puta. nasin sewi ni li jo e ijo sama mute. pana lukin la ona ale li pilin e ni: jan li moli, la jan li kama lon sin. ale ni li sama poki. mi ale li kama lon sin lon tenpo mute lon ma ni. ona li ike. mi ale o pali wawa tawa ni: mi ale o weka tan sike pi lon sin ni (samsara). jan li kama jo e suno insa, la ona li pini lon sin li kama wan lon ale ni. ni li nasin sewi majuna[^2] pi ma Palata, taso jan mute pi nasin sewi Isilan kin li lon.\n\nmi tawa ma Palata lon tenpo tu wan. tenpo nanpa wan la mi tawa ma tomo Potakaja (Bodhgaya). ma tomo lili ni li lon ma Palata pi nasin lete. ona li ma pi suno insa pi jan Puta, taso lon tenpo pi jan Puta la nimi pi ma ni li Uluwela (Uruvela). tawa mi la ma tomo ni li epiku a. tomo mute pi nasin sewi Puta tan ma mute pi nasin sewi Puta li lon. taso tomo suli nanpa wan li tomo pi nasin sewi Puta Makaposi (Mahabodhi). lon poka pi tomo ni la kasi suli sewi Posi (Bodhi) li lon. tenpo pini pi suli mute mute la lon anpa pi kasi suli ni la jan Sitata li kama jan Puta. ona li tawa noka lon tenpo mute lon ma Palata pi nasin lete. ona li pali e pali mute pi nasin sewi. tenpo suno wan la ona li pini lon ma Potakaja li anpa monsi lon anpa pi kasi suli Posi. ona li weka e toki insa li alasa insa ona lon tenpo suli, la ona li kama jo e suno insa. tenpo kama la ona li kama ala lon sin.\n\nmi awen lon tenpo esun wan lon ma tomo Potakaja. mi lukin e ijo mute pi nasin sewi Puta. mi pali e pali weka pi toki insa lon anpa pi kasi suli Posi. mi tawa noka mute lon insa pi ma tomo. mi sike noka mute e tomo Makaposi. mi tawa noka mute kin pi weka pi ma tomo. mi moku e moku pona pi ma Palata. ale li pona tawa mi, mi pilin pona mute a!\n\n[^2]: \"majuna\" li sama \"sin ala\"\n\ntenpo nanpa tu la mi tawa ma tomo Walanasi (Varanasi). ma tomo ni li majuna, li pona mute li ma pi sewi mute lon ma Palata. ona li lon poka pi nasin telo Kansi (Ganges), nasin telo pi suli nanpa wan pi ma Palata. lon insa pi nasin telo ni la jan li telo e sama tan ni: telo ni li sewi. jan moli li kama seli lon poka pi nasin telo ni. kama la jan li pana e ko seli ona lon nasin telo ni.\n\n![ma Palata](https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/5a/Lipu_tenpo_nanpa_moku_-_ma_Palata.png)\n\nweka ala pi ma tomo Walanasi la ma tomo lili lili Sana (Sarnath) li lon. mi tawa ma tomo ni kin, mi awen lon ma tomo ni lon tenpo suno tu. ma tomo Sana li suli tan ni: jan Puta li open pana e sona pi nasin sewi sin ona lon ma ni. lon ni la jan ken lukin e nena suli pi nasin sewi Puta Tame (Dhamek Stupa).\n\nkama la mi tawa ma tomo lili lili Kusinala (Kushinagar) kepeken tomo tawa esun. ona li weka mute tan ma tomo Walanasi. mi open e tawa lon tenpo pi open suno, mi pini e tawa lon tenpo pimeja. ma tomo Kusinala li suli tan ni: jan Puta li moli lon ni. ma tomo Kusinala la mi lape lon tenpo pimeja wan taso lon tomo pi nasin sewi Puta pi ma Sonko. tenpo pi open suno kama la mi tawa tomo pi nasin sewi Puta Makapaliniwana (Mahaparinirvana). lon ni la jan Puta li moli lon anpa pi kasi suli Sali (Sal) li tawa ma sewi Nipana (Nibbana/Nirvana).\n\ntenpo nanpa tu wan la mi tawa ma tomo Kawitelapa (Hyderabad). mi tawa tomo sona suli pi ma tomo ni tawa toki kulupu sona. ma tomo ni li jo e kon pi nasin sewi Isilan. lon la ma tomo ni la jan mute pi nasin sewi Isilan en tomo mute pi nasin sewi Isilan li lon.\n\nmi lukin e ijo pi nanpa lili mute lon ma Palata, taso ale li pona mute tawa mi. mi ken, la mi wile tawa sin a!","filePath":"poki/plaintext/2022/09/tawa-pi-poki-monsi-pi-ma-asija-nanpa-luka-tu-wan-ma-palata.md","digest":"3f9200c8baa8a7ad","rendered":{"html":"ma Palata li ma pi musi mute li ma pi ante mute. ona la jan pi mani mute li lon. jan mute pi mani ala kin li lon. ona li jo e tomo epiku<a href=\"#user-content-fn-1\" id=\"user-content-fnref-1\" data-footnote-ref=\"\" aria-describedby=\"footnote-label\">1</a> pi tenpo pini, taso ona li jo e ma tomo mute pi jan mute mute.\nma tomo ni la tomo tawa li mute ike. tan ni la kon li jaki mute. suli la ma Palata li ma pi nasin sewi mute. nasin sewi lawa pi ma Palata li tu tu: ona li nasin sewi Intu li nasin sewi Siki (Sikh) li nasin sewi Sawin (Jain) li nasin sewi Puta. nasin sewi ni li jo e ijo sama mute. pana lukin la ona ale li pilin e ni: jan li moli, la jan li kama lon sin. ale ni li sama poki. mi ale li kama lon sin lon tenpo mute lon ma ni. ona li ike. mi ale o pali wawa tawa ni: mi ale o weka tan sike pi lon sin ni (samsara). jan li kama jo e suno insa, la ona li pini lon sin li kama wan lon ale ni. ni li nasin sewi majuna<a href=\"#user-content-fn-2\" id=\"user-content-fnref-2\" data-footnote-ref=\"\" aria-describedby=\"footnote-label\">2</a> pi ma Palata, taso jan mute pi nasin sewi Isilan kin li lon.\nmi tawa ma Palata lon tenpo tu wan. tenpo nanpa wan la mi tawa ma tomo Potakaja (Bodhgaya). ma tomo lili ni li lon ma Palata pi nasin lete. ona li ma pi suno insa pi jan Puta, taso lon tenpo pi jan Puta la nimi pi ma ni li Uluwela (Uruvela). tawa mi la ma tomo ni li epiku a. tomo mute pi nasin sewi Puta tan ma mute pi nasin sewi Puta li lon. taso tomo suli nanpa wan li tomo pi nasin sewi Puta Makaposi (Mahabodhi). lon poka pi tomo ni la kasi suli sewi Posi (Bodhi) li lon. tenpo pini pi suli mute mute la lon anpa pi kasi suli ni la jan Sitata li kama jan Puta. ona li tawa noka lon tenpo mute lon ma Palata pi nasin lete. ona li pali e pali mute pi nasin sewi. tenpo suno wan la ona li pini lon ma Potakaja li anpa monsi lon anpa pi kasi suli Posi. ona li weka e toki insa li alasa insa ona lon tenpo suli, la ona li kama jo e suno insa. tenpo kama la ona li kama ala lon sin.\nmi awen lon tenpo esun wan lon ma tomo Potakaja. mi lukin e ijo mute pi nasin sewi Puta. mi pali e pali weka pi toki insa lon anpa pi kasi suli Posi. mi tawa noka mute lon insa pi ma tomo. mi sike noka mute e tomo Makaposi. mi tawa noka mute kin pi weka pi ma tomo. mi moku e moku pona pi ma Palata. ale li pona tawa mi, mi pilin pona mute a!\ntenpo nanpa tu la mi tawa ma tomo Walanasi (Varanasi). ma tomo ni li majuna, li pona mute li ma pi sewi mute lon ma Palata. ona li lon poka pi nasin telo Kansi (Ganges), nasin telo pi suli nanpa wan pi ma Palata. lon insa pi nasin telo ni la jan li telo e sama tan ni: telo ni li sewi. jan moli li kama seli lon poka pi nasin telo ni. kama la jan li pana e ko seli ona lon nasin telo ni.\n<img src=\"https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/5a/Lipu_tenpo_nanpa_moku_-_ma_Palata.png\" alt=\"ma Palata\">\nweka ala pi ma tomo Walanasi la ma tomo lili lili Sana (Sarnath) li lon. mi tawa ma tomo ni kin, mi awen lon ma tomo ni lon tenpo suno tu. ma tomo Sana li suli tan ni: jan Puta li open pana e sona pi nasin sewi sin ona lon ma ni. lon ni la jan ken lukin e nena suli pi nasin sewi Puta Tame (Dhamek Stupa).\nkama la mi tawa ma tomo lili lili Kusinala (Kushinagar) kepeken tomo tawa esun. ona li weka mute tan ma tomo Walanasi. mi open e tawa lon tenpo pi open suno, mi pini e tawa lon tenpo pimeja. ma tomo Kusinala li suli tan ni: jan Puta li moli lon ni. ma tomo Kusinala la mi lape lon tenpo pimeja wan taso lon tomo pi nasin sewi Puta pi ma Sonko. tenpo pi open suno kama la mi tawa tomo pi nasin sewi Puta Makapaliniwana (Mahaparinirvana). lon ni la jan Puta li moli lon anpa pi kasi suli Sali (Sal) li tawa ma sewi Nipana (Nibbana/Nirvana).\ntenpo nanpa tu wan la mi tawa ma tomo Kawitelapa (Hyderabad). mi tawa tomo sona suli pi ma tomo ni tawa toki kulupu sona. ma tomo ni li jo e kon pi nasin sewi Isilan. lon la ma tomo ni la jan mute pi nasin sewi Isilan en tomo mute pi nasin sewi Isilan li lon.\nmi lukin e ijo pi nanpa lili mute lon ma Palata, taso ale li pona mute tawa mi. mi ken, la mi wile tawa sin a!\n<section data-footnotes=\"\" class=\"footnotes\"><h2 class=\"sr-only\" id=\"footnote-label\">Footnotes</h2>\n<ol>\n<li id=\"user-content-fn-1\">\n“epiku” li sama “pona mute” <a href=\"#user-content-fnref-1\" data-footnote-backref=\"\" aria-label=\"Back to reference 1\" class=\"data-footnote-backref\">↩</a>\n</li>\n<li id=\"user-content-fn-2\">\n“majuna” li sama “sin ala” <a href=\"#user-content-fnref-2\" data-footnote-backref=\"\" aria-label=\"Back to reference 2\" class=\"data-footnote-backref\">↩</a>\n</li>\n</ol>\n</section>","metadata":{"headings":[{"depth":2,"slug":"footnote-label","text":"Footnotes"}],"localImagePaths":[],"remoteImagePaths":[],"frontmatter":{"title":"tawa pi poki monsi pi ma Asija nanpa luka tu wan: ma Palata","description":null,"authors":["jan Polo"],"proofreaders":null,"date":"2022-09-01T00:00:00.000Z","date-precision":"day","tags":null,"original":null,"license":"CC-BY-SA 4.0","sources":["https://liputenpo.org/pdfs/0015moku.pdf","https://liputenpo.org/lipu/nanpa-moku/","https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Lipu_tenpo_nanpa_moku_-_ma_Palata.png"],"archives":null,"preprocessing":null,"accessibility-notes":null,"notes":null},"imagePaths":[]}},"collection":"blog"},"next":{"id":"2022/09/tomo-tawa","data":{"title":"tomo tawa","description":null,"authors":["jan Alonola"],"proofreaders":null,"date":"2022-09-01T00:00:00.000Z","date-precision":"day","original":null,"tags":null,"license":"CC-BY-SA 4.0","sources":["https://liputenpo.org/pdfs/0015moku.pdf","https://liputenpo.org/lipu/nanpa-moku/","https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Lipu_tenpo_nanpa_moku_-_tomo_tawa.png"],"archives":null,"preprocessing":null,"accessibility-notes":null,"notes":null},"body":"tomo tawa mute li lon. jan li kepeken ona tawa ijo mute: tawa jan, tawa ijo, tawa esun\n\ntenpo pini mute la, jan li pali e sike tawa. kulupu ante mute la, jan li pali e ona lon tenpo sama. tenpo kama la, jan li pana e sike lon poka tomo. ni la, tomo tawa li lon. taso tenpo pini la, jan anu soweli li tawa e tomo tawa.\n\ntenpo kama la, jan li pali e ilo kon. ilo ni li pana e wawa tan kon telo seli. jan li kepeken e ilo kon tawa tomo tawa, taso tomo tawa ni li tawa lon nasin pi linja kiwen taso, lon nasin ante ala.\n\ntenpo kama la, jan li kepeken e ilo kon tawa tomo tawa pi nasin linja ala. jan sona mute li kama sona, li kama pali e ijo mute sin tawa tomo tawa. suli la, tenpo sike pini (1828) la, tomo tawa suli pi tawa jan li tawa kepeken ilo kon lon nasin ni: tan ma tomo Lonton (London) tawa ma tomo Pa (Bath)\n\ntenpo sike kama (1839) la, jan Anteson (Robert Anderson) li pali e tomo tawa sin: ona li kepeken e wawa tan poki wawa.\n\ntenpo kama la, jan li pali e ilo wawa sin (1860, Christian Reithmann), e ilo pi sike tu kepeken ilo kon (1869, Pierre Michaux en Louis-Guillaume Perreaux), e ijo ante sin mute. suli la, jan Pen (Carl Benz, 1886) li pali e tomo tawa pona kepeken ilo pi telo wawa. ilo li seli e telo wawa li kama e wawa tan seli. tenpo sama (1886 & 1887) jan Pen en jan Tanle (Gottlieb Daimler) li kama jo e lipu lawa tawa tomo tawa ona. lipu lawa li toki e ni: jan ni li pali e ijo sin ni, jan pali li lawa e ni: jan ante li ken ala ken pali e ijo sin. ken la, jan ante o pana e mani.\n\ntomo tawa mute pi poki wawa en tomo tawa mute pi telo wawa li kama lon. jan Senasi (Jenatzy, 1899) li pali e tomo tawa. ona li tawa pi wawa mute (100km/h) kepeken tomo tawa ni.\n\n![tomo tawa](https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/3a/Lipu_tenpo_nanpa_moku_-_tomo_tawa.png)\n\nma Mewika la, jan Po (Henry Ford) en jan ante li pali e tomo tawa. ma ale la, kulupu esun mute li kama lon. ma Mewika la, kulupu esun Kenewa Moto (General Motors) li kama lon (1908). kulupu li pali e tomo tawa lili, e tomo tawa suli, e tomo tawa pi mani mute, e tomo tawa pi mani lili.\n\njan li kepeken e tomo tawa tawa pali kili, tawa pali kasi. ma mute la, kulupu lawa li pali e lawa tawa tomo tawa. sina o jo e lipu lawa pi tomo tawa. kin la, lawa sin ni li lon: sina ken ala tawa suli mute kepeken tomo tawa.\n\ntomo tawa pi poki wawa li kama mute lili. taso tomo tawa pi telo wawa li kama mute. ma mute li pali e nasin pona tawa tomo tawa, li pali kin e nasin pi tomo tawa taso. tomo tawa li kama wawa, li kama pona, li kama pakala pi lili taso, taso pakala la, ona li kepeken e telo wawa ike. ona li pana e kon ike.\n\ntenpo ni la, tomo tawa li ken kepeken telo ante (pi kon ike ala), li ken kepeken poki wawa (pi kon ike ala). kulupu esun mute pi tomo tawa li lon. suli la, kulupu ni li lon: Volkswagen, Toyota, Mercedes-Benz, General Motors, Ford, Honda, Nissan, Hyundai\n\no tawa pona kepeken tomo tawa!","filePath":"poki/plaintext/2022/09/tomo-tawa.md","digest":"aa2ce70fb11c506d","rendered":{"html":"tomo tawa mute li lon. jan li kepeken ona tawa ijo mute: tawa jan, tawa ijo, tawa esun\ntenpo pini mute la, jan li pali e sike tawa. kulupu ante mute la, jan li pali e ona lon tenpo sama. tenpo kama la, jan li pana e sike lon poka tomo. ni la, tomo tawa li lon. taso tenpo pini la, jan anu soweli li tawa e tomo tawa.\ntenpo kama la, jan li pali e ilo kon. ilo ni li pana e wawa tan kon telo seli. jan li kepeken e ilo kon tawa tomo tawa, taso tomo tawa ni li tawa lon nasin pi linja kiwen taso, lon nasin ante ala.\ntenpo kama la, jan li kepeken e ilo kon tawa tomo tawa pi nasin linja ala. jan sona mute li kama sona, li kama pali e ijo mute sin tawa tomo tawa. suli la, tenpo sike pini (1828) la, tomo tawa suli pi tawa jan li tawa kepeken ilo kon lon nasin ni: tan ma tomo Lonton (London) tawa ma tomo Pa (Bath)\ntenpo sike kama (1839) la, jan Anteson (Robert Anderson) li pali e tomo tawa sin: ona li kepeken e wawa tan poki wawa.\ntenpo kama la, jan li pali e ilo wawa sin (1860, Christian Reithmann), e ilo pi sike tu kepeken ilo kon (1869, Pierre Michaux en Louis-Guillaume Perreaux), e ijo ante sin mute. suli la, jan Pen (Carl Benz, 1886) li pali e tomo tawa pona kepeken ilo pi telo wawa. ilo li seli e telo wawa li kama e wawa tan seli. tenpo sama (1886 & 1887) jan Pen en jan Tanle (Gottlieb Daimler) li kama jo e lipu lawa tawa tomo tawa ona. lipu lawa li toki e ni: jan ni li pali e ijo sin ni, jan pali li lawa e ni: jan ante li ken ala ken pali e ijo sin. ken la, jan ante o pana e mani.\ntomo tawa mute pi poki wawa en tomo tawa mute pi telo wawa li kama lon. jan Senasi (Jenatzy, 1899) li pali e tomo tawa. ona li tawa pi wawa mute (100km/h) kepeken tomo tawa ni.\n<img src=\"https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/3a/Lipu_tenpo_nanpa_moku_-_tomo_tawa.png\" alt=\"tomo tawa\">\nma Mewika la, jan Po (Henry Ford) en jan ante li pali e tomo tawa. ma ale la, kulupu esun mute li kama lon. ma Mewika la, kulupu esun Kenewa Moto (General Motors) li kama lon (1908). kulupu li pali e tomo tawa lili, e tomo tawa suli, e tomo tawa pi mani mute, e tomo tawa pi mani lili.\njan li kepeken e tomo tawa tawa pali kili, tawa pali kasi. ma mute la, kulupu lawa li pali e lawa tawa tomo tawa. sina o jo e lipu lawa pi tomo tawa. kin la, lawa sin ni li lon: sina ken ala tawa suli mute kepeken tomo tawa.\ntomo tawa pi poki wawa li kama mute lili. taso tomo tawa pi telo wawa li kama mute. ma mute li pali e nasin pona tawa tomo tawa, li pali kin e nasin pi tomo tawa taso. tomo tawa li kama wawa, li kama pona, li kama pakala pi lili taso, taso pakala la, ona li kepeken e telo wawa ike. ona li pana e kon ike.\ntenpo ni la, tomo tawa li ken kepeken telo ante (pi kon ike ala), li ken kepeken poki wawa (pi kon ike ala). kulupu esun mute pi tomo tawa li lon. suli la, kulupu ni li lon: Volkswagen, Toyota, Mercedes-Benz, General Motors, Ford, Honda, Nissan, Hyundai\no tawa pona kepeken tomo tawa!","metadata":{"headings":[],"localImagePaths":[],"remoteImagePaths":[],"frontmatter":{"title":"tomo tawa","description":null,"authors":["jan Alonola"],"proofreaders":null,"date":"2022-09-01T00:00:00.000Z","date-precision":"day","tags":null,"original":null,"license":"CC-BY-SA 4.0","sources":["https://liputenpo.org/pdfs/0015moku.pdf","https://liputenpo.org/lipu/nanpa-moku/","https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Lipu_tenpo_nanpa_moku_-_tomo_tawa.png"],"archives":null,"preprocessing":null,"accessibility-notes":null,"notes":null},"imagePaths":[]}},"collection":"blog"}},"c/lipu_tenpo_nanpa_moku":{"prev":{"id":"2022/09/tawa-pi-poki-monsi-pi-ma-asija-nanpa-luka-tu-wan-ma-palata","data":{"title":"tawa pi poki monsi pi ma Asija nanpa luka tu wan: ma Palata","description":null,"authors":["jan Polo"],"proofreaders":null,"date":"2022-09-01T00:00:00.000Z","date-precision":"day","original":null,"tags":null,"license":"CC-BY-SA 4.0","sources":["https://liputenpo.org/pdfs/0015moku.pdf","https://liputenpo.org/lipu/nanpa-moku/","https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Lipu_tenpo_nanpa_moku_-_ma_Palata.png"],"archives":null,"preprocessing":null,"accessibility-notes":null,"notes":null},"body":"ma Palata li ma pi musi mute li ma pi ante mute. ona la jan pi mani mute li lon. jan mute pi mani ala kin li lon. ona li jo e tomo epiku[^1] pi tenpo pini, taso ona li jo e ma tomo mute pi jan mute mute.\n\n[^1]: \"epiku\" li sama \"pona mute\"\n\nma tomo ni la tomo tawa li mute ike. tan ni la kon li jaki mute. suli la ma Palata li ma pi nasin sewi mute. nasin sewi lawa pi ma Palata li tu tu: ona li nasin sewi Intu li nasin sewi Siki (Sikh) li nasin sewi Sawin (Jain) li nasin sewi Puta. nasin sewi ni li jo e ijo sama mute. pana lukin la ona ale li pilin e ni: jan li moli, la jan li kama lon sin. ale ni li sama poki. mi ale li kama lon sin lon tenpo mute lon ma ni. ona li ike. mi ale o pali wawa tawa ni: mi ale o weka tan sike pi lon sin ni (samsara). jan li kama jo e suno insa, la ona li pini lon sin li kama wan lon ale ni. ni li nasin sewi majuna[^2] pi ma Palata, taso jan mute pi nasin sewi Isilan kin li lon.\n\nmi tawa ma Palata lon tenpo tu wan. tenpo nanpa wan la mi tawa ma tomo Potakaja (Bodhgaya). ma tomo lili ni li lon ma Palata pi nasin lete. ona li ma pi suno insa pi jan Puta, taso lon tenpo pi jan Puta la nimi pi ma ni li Uluwela (Uruvela). tawa mi la ma tomo ni li epiku a. tomo mute pi nasin sewi Puta tan ma mute pi nasin sewi Puta li lon. taso tomo suli nanpa wan li tomo pi nasin sewi Puta Makaposi (Mahabodhi). lon poka pi tomo ni la kasi suli sewi Posi (Bodhi) li lon. tenpo pini pi suli mute mute la lon anpa pi kasi suli ni la jan Sitata li kama jan Puta. ona li tawa noka lon tenpo mute lon ma Palata pi nasin lete. ona li pali e pali mute pi nasin sewi. tenpo suno wan la ona li pini lon ma Potakaja li anpa monsi lon anpa pi kasi suli Posi. ona li weka e toki insa li alasa insa ona lon tenpo suli, la ona li kama jo e suno insa. tenpo kama la ona li kama ala lon sin.\n\nmi awen lon tenpo esun wan lon ma tomo Potakaja. mi lukin e ijo mute pi nasin sewi Puta. mi pali e pali weka pi toki insa lon anpa pi kasi suli Posi. mi tawa noka mute lon insa pi ma tomo. mi sike noka mute e tomo Makaposi. mi tawa noka mute kin pi weka pi ma tomo. mi moku e moku pona pi ma Palata. ale li pona tawa mi, mi pilin pona mute a!\n\n[^2]: \"majuna\" li sama \"sin ala\"\n\ntenpo nanpa tu la mi tawa ma tomo Walanasi (Varanasi). ma tomo ni li majuna, li pona mute li ma pi sewi mute lon ma Palata. ona li lon poka pi nasin telo Kansi (Ganges), nasin telo pi suli nanpa wan pi ma Palata. lon insa pi nasin telo ni la jan li telo e sama tan ni: telo ni li sewi. jan moli li kama seli lon poka pi nasin telo ni. kama la jan li pana e ko seli ona lon nasin telo ni.\n\n![ma Palata](https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/5a/Lipu_tenpo_nanpa_moku_-_ma_Palata.png)\n\nweka ala pi ma tomo Walanasi la ma tomo lili lili Sana (Sarnath) li lon. mi tawa ma tomo ni kin, mi awen lon ma tomo ni lon tenpo suno tu. ma tomo Sana li suli tan ni: jan Puta li open pana e sona pi nasin sewi sin ona lon ma ni. lon ni la jan ken lukin e nena suli pi nasin sewi Puta Tame (Dhamek Stupa).\n\nkama la mi tawa ma tomo lili lili Kusinala (Kushinagar) kepeken tomo tawa esun. ona li weka mute tan ma tomo Walanasi. mi open e tawa lon tenpo pi open suno, mi pini e tawa lon tenpo pimeja. ma tomo Kusinala li suli tan ni: jan Puta li moli lon ni. ma tomo Kusinala la mi lape lon tenpo pimeja wan taso lon tomo pi nasin sewi Puta pi ma Sonko. tenpo pi open suno kama la mi tawa tomo pi nasin sewi Puta Makapaliniwana (Mahaparinirvana). lon ni la jan Puta li moli lon anpa pi kasi suli Sali (Sal) li tawa ma sewi Nipana (Nibbana/Nirvana).\n\ntenpo nanpa tu wan la mi tawa ma tomo Kawitelapa (Hyderabad). mi tawa tomo sona suli pi ma tomo ni tawa toki kulupu sona. ma tomo ni li jo e kon pi nasin sewi Isilan. lon la ma tomo ni la jan mute pi nasin sewi Isilan en tomo mute pi nasin sewi Isilan li lon.\n\nmi lukin e ijo pi nanpa lili mute lon ma Palata, taso ale li pona mute tawa mi. mi ken, la mi wile tawa sin a!","filePath":"poki/plaintext/2022/09/tawa-pi-poki-monsi-pi-ma-asija-nanpa-luka-tu-wan-ma-palata.md","digest":"3f9200c8baa8a7ad","rendered":{"html":"ma Palata li ma pi musi mute li ma pi ante mute. ona la jan pi mani mute li lon. jan mute pi mani ala kin li lon. ona li jo e tomo epiku<a href=\"#user-content-fn-1\" id=\"user-content-fnref-1\" data-footnote-ref=\"\" aria-describedby=\"footnote-label\">1</a> pi tenpo pini, taso ona li jo e ma tomo mute pi jan mute mute.\nma tomo ni la tomo tawa li mute ike. tan ni la kon li jaki mute. suli la ma Palata li ma pi nasin sewi mute. nasin sewi lawa pi ma Palata li tu tu: ona li nasin sewi Intu li nasin sewi Siki (Sikh) li nasin sewi Sawin (Jain) li nasin sewi Puta. nasin sewi ni li jo e ijo sama mute. pana lukin la ona ale li pilin e ni: jan li moli, la jan li kama lon sin. ale ni li sama poki. mi ale li kama lon sin lon tenpo mute lon ma ni. ona li ike. mi ale o pali wawa tawa ni: mi ale o weka tan sike pi lon sin ni (samsara). jan li kama jo e suno insa, la ona li pini lon sin li kama wan lon ale ni. ni li nasin sewi majuna<a href=\"#user-content-fn-2\" id=\"user-content-fnref-2\" data-footnote-ref=\"\" aria-describedby=\"footnote-label\">2</a> pi ma Palata, taso jan mute pi nasin sewi Isilan kin li lon.\nmi tawa ma Palata lon tenpo tu wan. tenpo nanpa wan la mi tawa ma tomo Potakaja (Bodhgaya). ma tomo lili ni li lon ma Palata pi nasin lete. ona li ma pi suno insa pi jan Puta, taso lon tenpo pi jan Puta la nimi pi ma ni li Uluwela (Uruvela). tawa mi la ma tomo ni li epiku a. tomo mute pi nasin sewi Puta tan ma mute pi nasin sewi Puta li lon. taso tomo suli nanpa wan li tomo pi nasin sewi Puta Makaposi (Mahabodhi). lon poka pi tomo ni la kasi suli sewi Posi (Bodhi) li lon. tenpo pini pi suli mute mute la lon anpa pi kasi suli ni la jan Sitata li kama jan Puta. ona li tawa noka lon tenpo mute lon ma Palata pi nasin lete. ona li pali e pali mute pi nasin sewi. tenpo suno wan la ona li pini lon ma Potakaja li anpa monsi lon anpa pi kasi suli Posi. ona li weka e toki insa li alasa insa ona lon tenpo suli, la ona li kama jo e suno insa. tenpo kama la ona li kama ala lon sin.\nmi awen lon tenpo esun wan lon ma tomo Potakaja. mi lukin e ijo mute pi nasin sewi Puta. mi pali e pali weka pi toki insa lon anpa pi kasi suli Posi. mi tawa noka mute lon insa pi ma tomo. mi sike noka mute e tomo Makaposi. mi tawa noka mute kin pi weka pi ma tomo. mi moku e moku pona pi ma Palata. ale li pona tawa mi, mi pilin pona mute a!\ntenpo nanpa tu la mi tawa ma tomo Walanasi (Varanasi). ma tomo ni li majuna, li pona mute li ma pi sewi mute lon ma Palata. ona li lon poka pi nasin telo Kansi (Ganges), nasin telo pi suli nanpa wan pi ma Palata. lon insa pi nasin telo ni la jan li telo e sama tan ni: telo ni li sewi. jan moli li kama seli lon poka pi nasin telo ni. kama la jan li pana e ko seli ona lon nasin telo ni.\n<img src=\"https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/5a/Lipu_tenpo_nanpa_moku_-_ma_Palata.png\" alt=\"ma Palata\">\nweka ala pi ma tomo Walanasi la ma tomo lili lili Sana (Sarnath) li lon. mi tawa ma tomo ni kin, mi awen lon ma tomo ni lon tenpo suno tu. ma tomo Sana li suli tan ni: jan Puta li open pana e sona pi nasin sewi sin ona lon ma ni. lon ni la jan ken lukin e nena suli pi nasin sewi Puta Tame (Dhamek Stupa).\nkama la mi tawa ma tomo lili lili Kusinala (Kushinagar) kepeken tomo tawa esun. ona li weka mute tan ma tomo Walanasi. mi open e tawa lon tenpo pi open suno, mi pini e tawa lon tenpo pimeja. ma tomo Kusinala li suli tan ni: jan Puta li moli lon ni. ma tomo Kusinala la mi lape lon tenpo pimeja wan taso lon tomo pi nasin sewi Puta pi ma Sonko. tenpo pi open suno kama la mi tawa tomo pi nasin sewi Puta Makapaliniwana (Mahaparinirvana). lon ni la jan Puta li moli lon anpa pi kasi suli Sali (Sal) li tawa ma sewi Nipana (Nibbana/Nirvana).\ntenpo nanpa tu wan la mi tawa ma tomo Kawitelapa (Hyderabad). mi tawa tomo sona suli pi ma tomo ni tawa toki kulupu sona. ma tomo ni li jo e kon pi nasin sewi Isilan. lon la ma tomo ni la jan mute pi nasin sewi Isilan en tomo mute pi nasin sewi Isilan li lon.\nmi lukin e ijo pi nanpa lili mute lon ma Palata, taso ale li pona mute tawa mi. mi ken, la mi wile tawa sin a!\n<section data-footnotes=\"\" class=\"footnotes\"><h2 class=\"sr-only\" id=\"footnote-label\">Footnotes</h2>\n<ol>\n<li id=\"user-content-fn-1\">\n“epiku” li sama “pona mute” <a href=\"#user-content-fnref-1\" data-footnote-backref=\"\" aria-label=\"Back to reference 1\" class=\"data-footnote-backref\">↩</a>\n</li>\n<li id=\"user-content-fn-2\">\n“majuna” li sama “sin ala” <a href=\"#user-content-fnref-2\" data-footnote-backref=\"\" aria-label=\"Back to reference 2\" class=\"data-footnote-backref\">↩</a>\n</li>\n</ol>\n</section>","metadata":{"headings":[{"depth":2,"slug":"footnote-label","text":"Footnotes"}],"localImagePaths":[],"remoteImagePaths":[],"frontmatter":{"title":"tawa pi poki monsi pi ma Asija nanpa luka tu wan: ma Palata","description":null,"authors":["jan Polo"],"proofreaders":null,"date":"2022-09-01T00:00:00.000Z","date-precision":"day","tags":null,"original":null,"license":"CC-BY-SA 4.0","sources":["https://liputenpo.org/pdfs/0015moku.pdf","https://liputenpo.org/lipu/nanpa-moku/","https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Lipu_tenpo_nanpa_moku_-_ma_Palata.png"],"archives":null,"preprocessing":null,"accessibility-notes":null,"notes":null},"imagePaths":[]}},"collection":"blog"},"next":{"id":"2022/09/o-pali-e-mulapisu","data":{"title":"o pali e mulapisu[^1]!","description":null,"authors":["kije Enki"],"proofreaders":null,"date":"2022-09-01T00:00:00.000Z","date-precision":"day","original":null,"tags":null,"license":"CC-BY-SA 4.0","sources":["https://liputenpo.org/pdfs/0015moku.pdf","https://liputenpo.org/lipu/nanpa-moku/","https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Lipu_tenpo_nanpa_moku_-_moku_open.png"],"archives":null,"preprocessing":"wrote alt text","accessibility-notes":null,"notes":null},"body":"toki! sina wile ala wile moku e mulapisu? toki Italija la, ona li “Pizza”. mi kin li wile! o open.\n\nnanpa wan la, sina wile pali e pan. o kama jo e ko pan walo, e namako walo, e poki telo tu, e sike mama waso wan, e telo pi kili laso, e soko[^2] tawa pan.\n\no wan e ale. ni li wile ala weka tan luka sina la, o awen pana e ko pan walo. ale li pona la, o pana e ko ni tawa poki. o pana e len lon sewi ona. o awen e tenpo Ola (hour) wan.\n\n[^1]: \"mulapisu\" li pan lipu loje pi ma Italija\n[^2]: \"soko\" li kasi ala, li soweli ala, li ante\n\ntenpo li pini la, o lipu e sike ni. o pana e ko pi kili loje. sina ken pana e kili anu soweli anu moku ante a. sina pini pana e moku lili la o seli e ona. ijo lili li lon ona la sina wile ala awen e tenpo mute. taso, mute li lon ona la, sina wile awen a!\n\n![ko pan walo en sike mama waso wan en telo tu anu tu wan en namako walo lili luka en telo wan anu tu pi kili laso en soko tawa pan wan](https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d5/Lipu_tenpo_nanpa_moku_-_moku_open.png)","filePath":"poki/plaintext/2022/09/o-pali-e-mulapisu.md","digest":"1dc42407f6c570eb","rendered":{"html":"toki! sina wile ala wile moku e mulapisu? toki Italija la, ona li “Pizza”. mi kin li wile! o open.\nnanpa wan la, sina wile pali e pan. o kama jo e ko pan walo, e namako walo, e poki telo tu, e sike mama waso wan, e telo pi kili laso, e soko<a href=\"#user-content-fn-2\" id=\"user-content-fnref-2\" data-footnote-ref=\"\" aria-describedby=\"footnote-label\">1</a> tawa pan.\no wan e ale. ni li wile ala weka tan luka sina la, o awen pana e ko pan walo. ale li pona la, o pana e ko ni tawa poki. o pana e len lon sewi ona. o awen e tenpo Ola (hour) wan.\ntenpo li pini la, o lipu e sike ni. o pana e ko pi kili loje. sina ken pana e kili anu soweli anu moku ante a. sina pini pana e moku lili la o seli e ona. ijo lili li lon ona la sina wile ala awen e tenpo mute. taso, mute li lon ona la, sina wile awen a!\n<img src=\"https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d5/Lipu_tenpo_nanpa_moku_-_moku_open.png\" alt=\"ko pan walo en sike mama waso wan en telo tu anu tu wan en namako walo lili luka en telo wan anu tu pi kili laso en soko tawa pan wan\">\n<section data-footnotes=\"\" class=\"footnotes\"><h2 class=\"sr-only\" id=\"footnote-label\">Footnotes</h2>\n<ol>\n<li id=\"user-content-fn-2\">\n“soko” li kasi ala, li soweli ala, li ante <a href=\"#user-content-fnref-2\" data-footnote-backref=\"\" aria-label=\"Back to reference 1\" class=\"data-footnote-backref\">↩</a>\n</li>\n</ol>\n</section>","metadata":{"headings":[{"depth":2,"slug":"footnote-label","text":"Footnotes"}],"localImagePaths":[],"remoteImagePaths":[],"frontmatter":{"title":"o pali e mulapisu[^1]!","description":null,"authors":["kije Enki"],"proofreaders":null,"date":"2022-09-01T00:00:00.000Z","date-precision":"day","tags":null,"original":null,"license":"CC-BY-SA 4.0","sources":["https://liputenpo.org/pdfs/0015moku.pdf","https://liputenpo.org/lipu/nanpa-moku/","https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Lipu_tenpo_nanpa_moku_-_moku_open.png"],"archives":null,"preprocessing":"wrote alt text","accessibility-notes":null,"notes":null},"imagePaths":[]}},"collection":"blog"}},"a/jan_Alonola":{"prev":{"id":"2022/09/soweli-kapipala","data":{"title":"soweli Kapipala","description":null,"authors":["jan Alonola"],"proofreaders":null,"date":"2022-09-01T00:00:00.000Z","date-precision":"day","original":null,"tags":null,"license":"CC-BY-SA 4.0","sources":["https://liputenpo.org/pdfs/0015moku.pdf","https://liputenpo.org/lipu/nanpa-moku/","https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Lipu_tenpo_nanpa_moku_-_soweli_Kapipala.png"],"archives":null,"preprocessing":null,"accessibility-notes":null,"notes":null},"body":"kulupu pi ilo sona la, jan ale li toki e ni: soweli Kapipala li suwi a. sitelen musi en sitelen tawa musi mute li lon. tan seme? o lukin e soweli Kapipala lon poka mi!\n\nnimi sin la, soweli Kapipala li misa suli. misa li soweli lili, li moku e ijo mute kepeken kiwen uta suli ona. kulupu misa la, soweli Kapipala li suli a.\n\nsoweli Kapipala li jo e kiwen uta suli. ona li ken moku pona kepeken kiwen uta ona. sijelo pi soweli Kapipala li sike mute. sijelo ona li suli mute, li sama jan lili. taso noka ona li suli ala. nena en oko en sike kute li sewi muta tan ni: soweli li ken tawa telo, li ken moku e kon, li ken lukin lon tenpo sama. len ona li loje jelo, li kiwen.\n\nsoweli Kapipala li lon ma Amelika seli. soweli Kapipala li lon poka telo tan ni: telo li pona mute tawa soweli Kapipala. ma li seli la, ona li tawa telo. ike li lon la, ona li tawa telo. taso tenpo pimeja la, ona li tawa ma kasi, li lape.\n\nsoweli Kapipala li lon kulupu mama. soweli Kapipala li ken jo e kulupu suli pi mama ala. tenpo telo la, ona li moku mute, li kama jo e wawa. tenpo seli la, ona li tawa poka telo. tenpo ni la, moku lili li lon. namako la, soweli Kapipala li pona tawa soweli ante mute.\n\nsoweli Kapipala li moku e ijo mute. ma pi jan ala la, ona li moku e kasi linja. ma kasi jan la, ona li moku e kili. sijelo ona li nasa: ona li (ken) moku e jaki ona.\n\nsoweli Kapipala mute li lon. ona li suwi ala suwi tawa sina?\n\n![soweli Kapipala](https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/0c/Lipu_tenpo_nanpa_moku_-_soweli_Kapipala.png)","filePath":"poki/plaintext/2022/09/soweli-kapipala.md","digest":"71740859d088eea0","rendered":{"html":"kulupu pi ilo sona la, jan ale li toki e ni: soweli Kapipala li suwi a. sitelen musi en sitelen tawa musi mute li lon. tan seme? o lukin e soweli Kapipala lon poka mi!\nnimi sin la, soweli Kapipala li misa suli. misa li soweli lili, li moku e ijo mute kepeken kiwen uta suli ona. kulupu misa la, soweli Kapipala li suli a.\nsoweli Kapipala li jo e kiwen uta suli. ona li ken moku pona kepeken kiwen uta ona. sijelo pi soweli Kapipala li sike mute. sijelo ona li suli mute, li sama jan lili. taso noka ona li suli ala. nena en oko en sike kute li sewi muta tan ni: soweli li ken tawa telo, li ken moku e kon, li ken lukin lon tenpo sama. len ona li loje jelo, li kiwen.\nsoweli Kapipala li lon ma Amelika seli. soweli Kapipala li lon poka telo tan ni: telo li pona mute tawa soweli Kapipala. ma li seli la, ona li tawa telo. ike li lon la, ona li tawa telo. taso tenpo pimeja la, ona li tawa ma kasi, li lape.\nsoweli Kapipala li lon kulupu mama. soweli Kapipala li ken jo e kulupu suli pi mama ala. tenpo telo la, ona li moku mute, li kama jo e wawa. tenpo seli la, ona li tawa poka telo. tenpo ni la, moku lili li lon. namako la, soweli Kapipala li pona tawa soweli ante mute.\nsoweli Kapipala li moku e ijo mute. ma pi jan ala la, ona li moku e kasi linja. ma kasi jan la, ona li moku e kili. sijelo ona li nasa: ona li (ken) moku e jaki ona.\nsoweli Kapipala mute li lon. ona li suwi ala suwi tawa sina?\n<img src=\"https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/0c/Lipu_tenpo_nanpa_moku_-_soweli_Kapipala.png\" alt=\"soweli Kapipala\">","metadata":{"headings":[],"localImagePaths":[],"remoteImagePaths":[],"frontmatter":{"title":"soweli Kapipala","description":null,"authors":["jan Alonola"],"proofreaders":null,"date":"2022-09-01T00:00:00.000Z","date-precision":"day","tags":null,"original":null,"license":"CC-BY-SA 4.0","sources":["https://liputenpo.org/pdfs/0015moku.pdf","https://liputenpo.org/lipu/nanpa-moku/","https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Lipu_tenpo_nanpa_moku_-_soweli_Kapipala.png"],"archives":null,"preprocessing":null,"accessibility-notes":null,"notes":null},"imagePaths":[]}},"collection":"blog"},"next":{"id":"2022/09/tomo-tawa","data":{"title":"tomo tawa","description":null,"authors":["jan Alonola"],"proofreaders":null,"date":"2022-09-01T00:00:00.000Z","date-precision":"day","original":null,"tags":null,"license":"CC-BY-SA 4.0","sources":["https://liputenpo.org/pdfs/0015moku.pdf","https://liputenpo.org/lipu/nanpa-moku/","https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Lipu_tenpo_nanpa_moku_-_tomo_tawa.png"],"archives":null,"preprocessing":null,"accessibility-notes":null,"notes":null},"body":"tomo tawa mute li lon. jan li kepeken ona tawa ijo mute: tawa jan, tawa ijo, tawa esun\n\ntenpo pini mute la, jan li pali e sike tawa. kulupu ante mute la, jan li pali e ona lon tenpo sama. tenpo kama la, jan li pana e sike lon poka tomo. ni la, tomo tawa li lon. taso tenpo pini la, jan anu soweli li tawa e tomo tawa.\n\ntenpo kama la, jan li pali e ilo kon. ilo ni li pana e wawa tan kon telo seli. jan li kepeken e ilo kon tawa tomo tawa, taso tomo tawa ni li tawa lon nasin pi linja kiwen taso, lon nasin ante ala.\n\ntenpo kama la, jan li kepeken e ilo kon tawa tomo tawa pi nasin linja ala. jan sona mute li kama sona, li kama pali e ijo mute sin tawa tomo tawa. suli la, tenpo sike pini (1828) la, tomo tawa suli pi tawa jan li tawa kepeken ilo kon lon nasin ni: tan ma tomo Lonton (London) tawa ma tomo Pa (Bath)\n\ntenpo sike kama (1839) la, jan Anteson (Robert Anderson) li pali e tomo tawa sin: ona li kepeken e wawa tan poki wawa.\n\ntenpo kama la, jan li pali e ilo wawa sin (1860, Christian Reithmann), e ilo pi sike tu kepeken ilo kon (1869, Pierre Michaux en Louis-Guillaume Perreaux), e ijo ante sin mute. suli la, jan Pen (Carl Benz, 1886) li pali e tomo tawa pona kepeken ilo pi telo wawa. ilo li seli e telo wawa li kama e wawa tan seli. tenpo sama (1886 & 1887) jan Pen en jan Tanle (Gottlieb Daimler) li kama jo e lipu lawa tawa tomo tawa ona. lipu lawa li toki e ni: jan ni li pali e ijo sin ni, jan pali li lawa e ni: jan ante li ken ala ken pali e ijo sin. ken la, jan ante o pana e mani.\n\ntomo tawa mute pi poki wawa en tomo tawa mute pi telo wawa li kama lon. jan Senasi (Jenatzy, 1899) li pali e tomo tawa. ona li tawa pi wawa mute (100km/h) kepeken tomo tawa ni.\n\n![tomo tawa](https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/3a/Lipu_tenpo_nanpa_moku_-_tomo_tawa.png)\n\nma Mewika la, jan Po (Henry Ford) en jan ante li pali e tomo tawa. ma ale la, kulupu esun mute li kama lon. ma Mewika la, kulupu esun Kenewa Moto (General Motors) li kama lon (1908). kulupu li pali e tomo tawa lili, e tomo tawa suli, e tomo tawa pi mani mute, e tomo tawa pi mani lili.\n\njan li kepeken e tomo tawa tawa pali kili, tawa pali kasi. ma mute la, kulupu lawa li pali e lawa tawa tomo tawa. sina o jo e lipu lawa pi tomo tawa. kin la, lawa sin ni li lon: sina ken ala tawa suli mute kepeken tomo tawa.\n\ntomo tawa pi poki wawa li kama mute lili. taso tomo tawa pi telo wawa li kama mute. ma mute li pali e nasin pona tawa tomo tawa, li pali kin e nasin pi tomo tawa taso. tomo tawa li kama wawa, li kama pona, li kama pakala pi lili taso, taso pakala la, ona li kepeken e telo wawa ike. ona li pana e kon ike.\n\ntenpo ni la, tomo tawa li ken kepeken telo ante (pi kon ike ala), li ken kepeken poki wawa (pi kon ike ala). kulupu esun mute pi tomo tawa li lon. suli la, kulupu ni li lon: Volkswagen, Toyota, Mercedes-Benz, General Motors, Ford, Honda, Nissan, Hyundai\n\no tawa pona kepeken tomo tawa!","filePath":"poki/plaintext/2022/09/tomo-tawa.md","digest":"aa2ce70fb11c506d","rendered":{"html":"tomo tawa mute li lon. jan li kepeken ona tawa ijo mute: tawa jan, tawa ijo, tawa esun\ntenpo pini mute la, jan li pali e sike tawa. kulupu ante mute la, jan li pali e ona lon tenpo sama. tenpo kama la, jan li pana e sike lon poka tomo. ni la, tomo tawa li lon. taso tenpo pini la, jan anu soweli li tawa e tomo tawa.\ntenpo kama la, jan li pali e ilo kon. ilo ni li pana e wawa tan kon telo seli. jan li kepeken e ilo kon tawa tomo tawa, taso tomo tawa ni li tawa lon nasin pi linja kiwen taso, lon nasin ante ala.\ntenpo kama la, jan li kepeken e ilo kon tawa tomo tawa pi nasin linja ala. jan sona mute li kama sona, li kama pali e ijo mute sin tawa tomo tawa. suli la, tenpo sike pini (1828) la, tomo tawa suli pi tawa jan li tawa kepeken ilo kon lon nasin ni: tan ma tomo Lonton (London) tawa ma tomo Pa (Bath)\ntenpo sike kama (1839) la, jan Anteson (Robert Anderson) li pali e tomo tawa sin: ona li kepeken e wawa tan poki wawa.\ntenpo kama la, jan li pali e ilo wawa sin (1860, Christian Reithmann), e ilo pi sike tu kepeken ilo kon (1869, Pierre Michaux en Louis-Guillaume Perreaux), e ijo ante sin mute. suli la, jan Pen (Carl Benz, 1886) li pali e tomo tawa pona kepeken ilo pi telo wawa. ilo li seli e telo wawa li kama e wawa tan seli. tenpo sama (1886 & 1887) jan Pen en jan Tanle (Gottlieb Daimler) li kama jo e lipu lawa tawa tomo tawa ona. lipu lawa li toki e ni: jan ni li pali e ijo sin ni, jan pali li lawa e ni: jan ante li ken ala ken pali e ijo sin. ken la, jan ante o pana e mani.\ntomo tawa mute pi poki wawa en tomo tawa mute pi telo wawa li kama lon. jan Senasi (Jenatzy, 1899) li pali e tomo tawa. ona li tawa pi wawa mute (100km/h) kepeken tomo tawa ni.\n<img src=\"https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/3a/Lipu_tenpo_nanpa_moku_-_tomo_tawa.png\" alt=\"tomo tawa\">\nma Mewika la, jan Po (Henry Ford) en jan ante li pali e tomo tawa. ma ale la, kulupu esun mute li kama lon. ma Mewika la, kulupu esun Kenewa Moto (General Motors) li kama lon (1908). kulupu li pali e tomo tawa lili, e tomo tawa suli, e tomo tawa pi mani mute, e tomo tawa pi mani lili.\njan li kepeken e tomo tawa tawa pali kili, tawa pali kasi. ma mute la, kulupu lawa li pali e lawa tawa tomo tawa. sina o jo e lipu lawa pi tomo tawa. kin la, lawa sin ni li lon: sina ken ala tawa suli mute kepeken tomo tawa.\ntomo tawa pi poki wawa li kama mute lili. taso tomo tawa pi telo wawa li kama mute. ma mute li pali e nasin pona tawa tomo tawa, li pali kin e nasin pi tomo tawa taso. tomo tawa li kama wawa, li kama pona, li kama pakala pi lili taso, taso pakala la, ona li kepeken e telo wawa ike. ona li pana e kon ike.\ntenpo ni la, tomo tawa li ken kepeken telo ante (pi kon ike ala), li ken kepeken poki wawa (pi kon ike ala). kulupu esun mute pi tomo tawa li lon. suli la, kulupu ni li lon: Volkswagen, Toyota, Mercedes-Benz, General Motors, Ford, Honda, Nissan, Hyundai\no tawa pona kepeken tomo tawa!","metadata":{"headings":[],"localImagePaths":[],"remoteImagePaths":[],"frontmatter":{"title":"tomo tawa","description":null,"authors":["jan Alonola"],"proofreaders":null,"date":"2022-09-01T00:00:00.000Z","date-precision":"day","tags":null,"original":null,"license":"CC-BY-SA 4.0","sources":["https://liputenpo.org/pdfs/0015moku.pdf","https://liputenpo.org/lipu/nanpa-moku/","https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Lipu_tenpo_nanpa_moku_-_tomo_tawa.png"],"archives":null,"preprocessing":null,"accessibility-notes":null,"notes":null},"imagePaths":[]}},"collection":"blog"}}}

lipu sitelen pi musi "utala mun"

utala mun li kulupu pi sitelen tawa. suli la, kulupu tu wan pi sitelen tawa tu wan li lon. tenpo open la, jan Sose Luka (George Lucas) li pali e kulupu sitelen tawa pi nanpa tu (nanpa wan ala!). tenpo kama la, ona li pali e kulupu sitelen tawa pi nanpa wan. pini la, kulupu sitelen tawa pi nanpa tu wan li kama lon. taso, sitelen tawa suli ante en sitelen tawa lili ante li lon kin.

utala mun la, jan pona en jan ike li lon. jan pona la, jan pi wawa mute li lon. nimi ona li jan Jesi (Jedi). jan ike la, jan pi wawa mute li lon kin. nimi ona li jan Si (Sith). sitelen tawa ale la, jan pona en jan ike li utala. utala ala la, ijo ante li lon: olin en ilo sin en jan pi ma ante en soweli (suwi) pi ma ante li lon.

tenpo pini lili la, mi lukin sin e sitelen tawa utala mun. pilin mi li wan ala.

luka wan la, mi pilin pona tan ni: utala mun li jo e nasin pona. jan pona en jan ike li pona. jan li jan sona. pilin pona mute pi tenpo pini li lon.

luka ante la, mi pilin ike tan ni: sitelen li ike. jan mute li nasa, li pali e ijo nasa. mi sona ala e ni: mi pilin pona taso tan tenpo pini anu seme?

mi pilin e ni: pilin ala pi tenpo pini la, utala mun li kulupu pona pi sitelen taso. taso ona li kulupu pi pona mute ala pi sitelen tawa. ni la, mi toki tawa sina: utala mun li pona ala pona tawa sina?