sona pi lipu toki ni sina ken pona e ona kepeken ilo poki Kita
sina wile kepeken ona la, o kute e nasin CC-BY-SA 4.0
sina ken lukin e ona lon lipu liputenpo.org lon lipu liputenpo.org
waso en soweli tan jan Alonola sike #2022 ) #9 ) #1 {"/":{"prev":{"id":"2022/09/tomo-tawa","data":{"title":"tomo tawa","description":null,"authors":["jan Alonola"],"proofreaders":null,"date":"2022-09-01T00:00:00.000Z","date-precision":"day","original":null,"tags":null,"license":"CC-BY-SA 4.0","sources":["https://liputenpo.org/pdfs/0015moku.pdf","https://liputenpo.org/lipu/nanpa-moku/","https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Lipu_tenpo_nanpa_moku_-_tomo_tawa.png"],"archives":null,"preprocessing":null,"accessibility-notes":null,"notes":null},"body":"tomo tawa mute li lon. jan li kepeken ona tawa ijo mute: tawa jan, tawa ijo, tawa esun\n\ntenpo pini mute la, jan li pali e sike tawa. kulupu ante mute la, jan li pali e ona lon tenpo sama. tenpo kama la, jan li pana e sike lon poka tomo. ni la, tomo tawa li lon. taso tenpo pini la, jan anu soweli li tawa e tomo tawa.\n\ntenpo kama la, jan li pali e ilo kon. ilo ni li pana e wawa tan kon telo seli. jan li kepeken e ilo kon tawa tomo tawa, taso tomo tawa ni li tawa lon nasin pi linja kiwen taso, lon nasin ante ala.\n\ntenpo kama la, jan li kepeken e ilo kon tawa tomo tawa pi nasin linja ala. jan sona mute li kama sona, li kama pali e ijo mute sin tawa tomo tawa. suli la, tenpo sike pini (1828) la, tomo tawa suli pi tawa jan li tawa kepeken ilo kon lon nasin ni: tan ma tomo Lonton (London) tawa ma tomo Pa (Bath)\n\ntenpo sike kama (1839) la, jan Anteson (Robert Anderson) li pali e tomo tawa sin: ona li kepeken e wawa tan poki wawa.\n\ntenpo kama la, jan li pali e ilo wawa sin (1860, Christian Reithmann), e ilo pi sike tu kepeken ilo kon (1869, Pierre Michaux en Louis-Guillaume Perreaux), e ijo ante sin mute. suli la, jan Pen (Carl Benz, 1886) li pali e tomo tawa pona kepeken ilo pi telo wawa. ilo li seli e telo wawa li kama e wawa tan seli. tenpo sama (1886 & 1887) jan Pen en jan Tanle (Gottlieb Daimler) li kama jo e lipu lawa tawa tomo tawa ona. lipu lawa li toki e ni: jan ni li pali e ijo sin ni, jan pali li lawa e ni: jan ante li ken ala ken pali e ijo sin. ken la, jan ante o pana e mani.\n\ntomo tawa mute pi poki wawa en tomo tawa mute pi telo wawa li kama lon. jan Senasi (Jenatzy, 1899) li pali e tomo tawa. ona li tawa pi wawa mute (100km/h) kepeken tomo tawa ni.\n\n\n\nma Mewika la, jan Po (Henry Ford) en jan ante li pali e tomo tawa. ma ale la, kulupu esun mute li kama lon. ma Mewika la, kulupu esun Kenewa Moto (General Motors) li kama lon (1908). kulupu li pali e tomo tawa lili, e tomo tawa suli, e tomo tawa pi mani mute, e tomo tawa pi mani lili.\n\njan li kepeken e tomo tawa tawa pali kili, tawa pali kasi. ma mute la, kulupu lawa li pali e lawa tawa tomo tawa. sina o jo e lipu lawa pi tomo tawa. kin la, lawa sin ni li lon: sina ken ala tawa suli mute kepeken tomo tawa.\n\ntomo tawa pi poki wawa li kama mute lili. taso tomo tawa pi telo wawa li kama mute. ma mute li pali e nasin pona tawa tomo tawa, li pali kin e nasin pi tomo tawa taso. tomo tawa li kama wawa, li kama pona, li kama pakala pi lili taso, taso pakala la, ona li kepeken e telo wawa ike. ona li pana e kon ike.\n\ntenpo ni la, tomo tawa li ken kepeken telo ante (pi kon ike ala), li ken kepeken poki wawa (pi kon ike ala). kulupu esun mute pi tomo tawa li lon. suli la, kulupu ni li lon: Volkswagen, Toyota, Mercedes-Benz, General Motors, Ford, Honda, Nissan, Hyundai\n\no tawa pona kepeken tomo tawa!","filePath":"poki/plaintext/2022/09/tomo-tawa.md","digest":"aa2ce70fb11c506d","rendered":{"html":"<p>tomo tawa mute li lon. jan li kepeken ona tawa ijo mute: tawa jan, tawa ijo, tawa esun</p>\n<p>tenpo pini mute la, jan li pali e sike tawa. kulupu ante mute la, jan li pali e ona lon tenpo sama. tenpo kama la, jan li pana e sike lon poka tomo. ni la, tomo tawa li lon. taso tenpo pini la, jan anu soweli li tawa e tomo tawa.</p>\n<p>tenpo kama la, jan li pali e ilo kon. ilo ni li pana e wawa tan kon telo seli. jan li kepeken e ilo kon tawa tomo tawa, taso tomo tawa ni li tawa lon nasin pi linja kiwen taso, lon nasin ante ala.</p>\n<p>tenpo kama la, jan li kepeken e ilo kon tawa tomo tawa pi nasin linja ala. jan sona mute li kama sona, li kama pali e ijo mute sin tawa tomo tawa. suli la, tenpo sike pini (1828) la, tomo tawa suli pi tawa jan li tawa kepeken ilo kon lon nasin ni: tan ma tomo Lonton (London) tawa ma tomo Pa (Bath)</p>\n<p>tenpo sike kama (1839) la, jan Anteson (Robert Anderson) li pali e tomo tawa sin: ona li kepeken e wawa tan poki wawa.</p>\n<p>tenpo kama la, jan li pali e ilo wawa sin (1860, Christian Reithmann), e ilo pi sike tu kepeken ilo kon (1869, Pierre Michaux en Louis-Guillaume Perreaux), e ijo ante sin mute. suli la, jan Pen (Carl Benz, 1886) li pali e tomo tawa pona kepeken ilo pi telo wawa. ilo li seli e telo wawa li kama e wawa tan seli. tenpo sama (1886 & 1887) jan Pen en jan Tanle (Gottlieb Daimler) li kama jo e lipu lawa tawa tomo tawa ona. lipu lawa li toki e ni: jan ni li pali e ijo sin ni, jan pali li lawa e ni: jan ante li ken ala ken pali e ijo sin. ken la, jan ante o pana e mani.</p>\n<p>tomo tawa mute pi poki wawa en tomo tawa mute pi telo wawa li kama lon. jan Senasi (Jenatzy, 1899) li pali e tomo tawa. ona li tawa pi wawa mute (100km/h) kepeken tomo tawa ni.</p>\n<p><img src=\"https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/3a/Lipu_tenpo_nanpa_moku_-_tomo_tawa.png\" alt=\"tomo tawa\"></p>\n<p>ma Mewika la, jan Po (Henry Ford) en jan ante li pali e tomo tawa. ma ale la, kulupu esun mute li kama lon. ma Mewika la, kulupu esun Kenewa Moto (General Motors) li kama lon (1908). kulupu li pali e tomo tawa lili, e tomo tawa suli, e tomo tawa pi mani mute, e tomo tawa pi mani lili.</p>\n<p>jan li kepeken e tomo tawa tawa pali kili, tawa pali kasi. ma mute la, kulupu lawa li pali e lawa tawa tomo tawa. sina o jo e lipu lawa pi tomo tawa. kin la, lawa sin ni li lon: sina ken ala tawa suli mute kepeken tomo tawa.</p>\n<p>tomo tawa pi poki wawa li kama mute lili. taso tomo tawa pi telo wawa li kama mute. ma mute li pali e nasin pona tawa tomo tawa, li pali kin e nasin pi tomo tawa taso. tomo tawa li kama wawa, li kama pona, li kama pakala pi lili taso, taso pakala la, ona li kepeken e telo wawa ike. ona li pana e kon ike.</p>\n<p>tenpo ni la, tomo tawa li ken kepeken telo ante (pi kon ike ala), li ken kepeken poki wawa (pi kon ike ala). kulupu esun mute pi tomo tawa li lon. suli la, kulupu ni li lon: Volkswagen, Toyota, Mercedes-Benz, General Motors, Ford, Honda, Nissan, Hyundai</p>\n<p>o tawa pona kepeken tomo tawa!</p>","metadata":{"headings":[],"localImagePaths":[],"remoteImagePaths":[],"frontmatter":{"title":"tomo tawa","description":null,"authors":["jan Alonola"],"proofreaders":null,"date":"2022-09-01T00:00:00.000Z","date-precision":"day","tags":null,"original":null,"license":"CC-BY-SA 4.0","sources":["https://liputenpo.org/pdfs/0015moku.pdf","https://liputenpo.org/lipu/nanpa-moku/","https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Lipu_tenpo_nanpa_moku_-_tomo_tawa.png"],"archives":null,"preprocessing":null,"accessibility-notes":null,"notes":null},"imagePaths":[]}},"collection":"blog"},"next":{"id":"2022/09/tawa-pi-poki-monsi-pi-ma-asija-nanpa-luka-tu-wan-ma-palata","data":{"title":"tawa pi poki monsi pi ma Asija nanpa luka tu wan: ma Palata","description":null,"authors":["jan Polo"],"proofreaders":null,"date":"2022-09-01T00:00:00.000Z","date-precision":"day","original":null,"tags":null,"license":"CC-BY-SA 4.0","sources":["https://liputenpo.org/pdfs/0015moku.pdf","https://liputenpo.org/lipu/nanpa-moku/","https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Lipu_tenpo_nanpa_moku_-_ma_Palata.png"],"archives":null,"preprocessing":null,"accessibility-notes":null,"notes":null},"body":"ma Palata li ma pi musi mute li ma pi ante mute. ona la jan pi mani mute li lon. jan mute pi mani ala kin li lon. ona li jo e tomo epiku[^1] pi tenpo pini, taso ona li jo e ma tomo mute pi jan mute mute.\n\n[^1]: \"epiku\" li sama \"pona mute\"\n\nma tomo ni la tomo tawa li mute ike. tan ni la kon li jaki mute. suli la ma Palata li ma pi nasin sewi mute. nasin sewi lawa pi ma Palata li tu tu: ona li nasin sewi Intu li nasin sewi Siki (Sikh) li nasin sewi Sawin (Jain) li nasin sewi Puta. nasin sewi ni li jo e ijo sama mute. pana lukin la ona ale li pilin e ni: jan li moli, la jan li kama lon sin. ale ni li sama poki. mi ale li kama lon sin lon tenpo mute lon ma ni. ona li ike. mi ale o pali wawa tawa ni: mi ale o weka tan sike pi lon sin ni (samsara). jan li kama jo e suno insa, la ona li pini lon sin li kama wan lon ale ni. ni li nasin sewi majuna[^2] pi ma Palata, taso jan mute pi nasin sewi Isilan kin li lon.\n\nmi tawa ma Palata lon tenpo tu wan. tenpo nanpa wan la mi tawa ma tomo Potakaja (Bodhgaya). ma tomo lili ni li lon ma Palata pi nasin lete. ona li ma pi suno insa pi jan Puta, taso lon tenpo pi jan Puta la nimi pi ma ni li Uluwela (Uruvela). tawa mi la ma tomo ni li epiku a. tomo mute pi nasin sewi Puta tan ma mute pi nasin sewi Puta li lon. taso tomo suli nanpa wan li tomo pi nasin sewi Puta Makaposi (Mahabodhi). lon poka pi tomo ni la kasi suli sewi Posi (Bodhi) li lon. tenpo pini pi suli mute mute la lon anpa pi kasi suli ni la jan Sitata li kama jan Puta. ona li tawa noka lon tenpo mute lon ma Palata pi nasin lete. ona li pali e pali mute pi nasin sewi. tenpo suno wan la ona li pini lon ma Potakaja li anpa monsi lon anpa pi kasi suli Posi. ona li weka e toki insa li alasa insa ona lon tenpo suli, la ona li kama jo e suno insa. tenpo kama la ona li kama ala lon sin.\n\nmi awen lon tenpo esun wan lon ma tomo Potakaja. mi lukin e ijo mute pi nasin sewi Puta. mi pali e pali weka pi toki insa lon anpa pi kasi suli Posi. mi tawa noka mute lon insa pi ma tomo. mi sike noka mute e tomo Makaposi. mi tawa noka mute kin pi weka pi ma tomo. mi moku e moku pona pi ma Palata. ale li pona tawa mi, mi pilin pona mute a!\n\n[^2]: \"majuna\" li sama \"sin ala\"\n\ntenpo nanpa tu la mi tawa ma tomo Walanasi (Varanasi). ma tomo ni li majuna, li pona mute li ma pi sewi mute lon ma Palata. ona li lon poka pi nasin telo Kansi (Ganges), nasin telo pi suli nanpa wan pi ma Palata. lon insa pi nasin telo ni la jan li telo e sama tan ni: telo ni li sewi. jan moli li kama seli lon poka pi nasin telo ni. kama la jan li pana e ko seli ona lon nasin telo ni.\n\n\n\nweka ala pi ma tomo Walanasi la ma tomo lili lili Sana (Sarnath) li lon. mi tawa ma tomo ni kin, mi awen lon ma tomo ni lon tenpo suno tu. ma tomo Sana li suli tan ni: jan Puta li open pana e sona pi nasin sewi sin ona lon ma ni. lon ni la jan ken lukin e nena suli pi nasin sewi Puta Tame (Dhamek Stupa).\n\nkama la mi tawa ma tomo lili lili Kusinala (Kushinagar) kepeken tomo tawa esun. ona li weka mute tan ma tomo Walanasi. mi open e tawa lon tenpo pi open suno, mi pini e tawa lon tenpo pimeja. ma tomo Kusinala li suli tan ni: jan Puta li moli lon ni. ma tomo Kusinala la mi lape lon tenpo pimeja wan taso lon tomo pi nasin sewi Puta pi ma Sonko. tenpo pi open suno kama la mi tawa tomo pi nasin sewi Puta Makapaliniwana (Mahaparinirvana). lon ni la jan Puta li moli lon anpa pi kasi suli Sali (Sal) li tawa ma sewi Nipana (Nibbana/Nirvana).\n\ntenpo nanpa tu wan la mi tawa ma tomo Kawitelapa (Hyderabad). mi tawa tomo sona suli pi ma tomo ni tawa toki kulupu sona. ma tomo ni li jo e kon pi nasin sewi Isilan. lon la ma tomo ni la jan mute pi nasin sewi Isilan en tomo mute pi nasin sewi Isilan li lon.\n\nmi lukin e ijo pi nanpa lili mute lon ma Palata, taso ale li pona mute tawa mi. mi ken, la mi wile tawa sin a!","filePath":"poki/plaintext/2022/09/tawa-pi-poki-monsi-pi-ma-asija-nanpa-luka-tu-wan-ma-palata.md","digest":"3f9200c8baa8a7ad","rendered":{"html":"<p>ma Palata li ma pi musi mute li ma pi ante mute. ona la jan pi mani mute li lon. jan mute pi mani ala kin li lon. ona li jo e tomo epiku<sup><a href=\"#user-content-fn-1\" id=\"user-content-fnref-1\" data-footnote-ref=\"\" aria-describedby=\"footnote-label\">1</a></sup> pi tenpo pini, taso ona li jo e ma tomo mute pi jan mute mute.</p>\n<p>ma tomo ni la tomo tawa li mute ike. tan ni la kon li jaki mute. suli la ma Palata li ma pi nasin sewi mute. nasin sewi lawa pi ma Palata li tu tu: ona li nasin sewi Intu li nasin sewi Siki (Sikh) li nasin sewi Sawin (Jain) li nasin sewi Puta. nasin sewi ni li jo e ijo sama mute. pana lukin la ona ale li pilin e ni: jan li moli, la jan li kama lon sin. ale ni li sama poki. mi ale li kama lon sin lon tenpo mute lon ma ni. ona li ike. mi ale o pali wawa tawa ni: mi ale o weka tan sike pi lon sin ni (samsara). jan li kama jo e suno insa, la ona li pini lon sin li kama wan lon ale ni. ni li nasin sewi majuna<sup><a href=\"#user-content-fn-2\" id=\"user-content-fnref-2\" data-footnote-ref=\"\" aria-describedby=\"footnote-label\">2</a></sup> pi ma Palata, taso jan mute pi nasin sewi Isilan kin li lon.</p>\n<p>mi tawa ma Palata lon tenpo tu wan. tenpo nanpa wan la mi tawa ma tomo Potakaja (Bodhgaya). ma tomo lili ni li lon ma Palata pi nasin lete. ona li ma pi suno insa pi jan Puta, taso lon tenpo pi jan Puta la nimi pi ma ni li Uluwela (Uruvela). tawa mi la ma tomo ni li epiku a. tomo mute pi nasin sewi Puta tan ma mute pi nasin sewi Puta li lon. taso tomo suli nanpa wan li tomo pi nasin sewi Puta Makaposi (Mahabodhi). lon poka pi tomo ni la kasi suli sewi Posi (Bodhi) li lon. tenpo pini pi suli mute mute la lon anpa pi kasi suli ni la jan Sitata li kama jan Puta. ona li tawa noka lon tenpo mute lon ma Palata pi nasin lete. ona li pali e pali mute pi nasin sewi. tenpo suno wan la ona li pini lon ma Potakaja li anpa monsi lon anpa pi kasi suli Posi. ona li weka e toki insa li alasa insa ona lon tenpo suli, la ona li kama jo e suno insa. tenpo kama la ona li kama ala lon sin.</p>\n<p>mi awen lon tenpo esun wan lon ma tomo Potakaja. mi lukin e ijo mute pi nasin sewi Puta. mi pali e pali weka pi toki insa lon anpa pi kasi suli Posi. mi tawa noka mute lon insa pi ma tomo. mi sike noka mute e tomo Makaposi. mi tawa noka mute kin pi weka pi ma tomo. mi moku e moku pona pi ma Palata. ale li pona tawa mi, mi pilin pona mute a!</p>\n<p>tenpo nanpa tu la mi tawa ma tomo Walanasi (Varanasi). ma tomo ni li majuna, li pona mute li ma pi sewi mute lon ma Palata. ona li lon poka pi nasin telo Kansi (Ganges), nasin telo pi suli nanpa wan pi ma Palata. lon insa pi nasin telo ni la jan li telo e sama tan ni: telo ni li sewi. jan moli li kama seli lon poka pi nasin telo ni. kama la jan li pana e ko seli ona lon nasin telo ni.</p>\n<p><img src=\"https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/5a/Lipu_tenpo_nanpa_moku_-_ma_Palata.png\" alt=\"ma Palata\"></p>\n<p>weka ala pi ma tomo Walanasi la ma tomo lili lili Sana (Sarnath) li lon. mi tawa ma tomo ni kin, mi awen lon ma tomo ni lon tenpo suno tu. ma tomo Sana li suli tan ni: jan Puta li open pana e sona pi nasin sewi sin ona lon ma ni. lon ni la jan ken lukin e nena suli pi nasin sewi Puta Tame (Dhamek Stupa).</p>\n<p>kama la mi tawa ma tomo lili lili Kusinala (Kushinagar) kepeken tomo tawa esun. ona li weka mute tan ma tomo Walanasi. mi open e tawa lon tenpo pi open suno, mi pini e tawa lon tenpo pimeja. ma tomo Kusinala li suli tan ni: jan Puta li moli lon ni. ma tomo Kusinala la mi lape lon tenpo pimeja wan taso lon tomo pi nasin sewi Puta pi ma Sonko. tenpo pi open suno kama la mi tawa tomo pi nasin sewi Puta Makapaliniwana (Mahaparinirvana). lon ni la jan Puta li moli lon anpa pi kasi suli Sali (Sal) li tawa ma sewi Nipana (Nibbana/Nirvana).</p>\n<p>tenpo nanpa tu wan la mi tawa ma tomo Kawitelapa (Hyderabad). mi tawa tomo sona suli pi ma tomo ni tawa toki kulupu sona. ma tomo ni li jo e kon pi nasin sewi Isilan. lon la ma tomo ni la jan mute pi nasin sewi Isilan en tomo mute pi nasin sewi Isilan li lon.</p>\n<p>mi lukin e ijo pi nanpa lili mute lon ma Palata, taso ale li pona mute tawa mi. mi ken, la mi wile tawa sin a!</p>\n<section data-footnotes=\"\" class=\"footnotes\"><h2 class=\"sr-only\" id=\"footnote-label\">Footnotes</h2>\n<ol>\n<li id=\"user-content-fn-1\">\n<p>“epiku” li sama “pona mute” <a href=\"#user-content-fnref-1\" data-footnote-backref=\"\" aria-label=\"Back to reference 1\" class=\"data-footnote-backref\">↩</a></p>\n</li>\n<li id=\"user-content-fn-2\">\n<p>“majuna” li sama “sin ala” <a href=\"#user-content-fnref-2\" data-footnote-backref=\"\" aria-label=\"Back to reference 2\" class=\"data-footnote-backref\">↩</a></p>\n</li>\n</ol>\n</section>","metadata":{"headings":[{"depth":2,"slug":"footnote-label","text":"Footnotes"}],"localImagePaths":[],"remoteImagePaths":[],"frontmatter":{"title":"tawa pi poki monsi pi ma Asija nanpa luka tu wan: ma Palata","description":null,"authors":["jan Polo"],"proofreaders":null,"date":"2022-09-01T00:00:00.000Z","date-precision":"day","tags":null,"original":null,"license":"CC-BY-SA 4.0","sources":["https://liputenpo.org/pdfs/0015moku.pdf","https://liputenpo.org/lipu/nanpa-moku/","https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Lipu_tenpo_nanpa_moku_-_ma_Palata.png"],"archives":null,"preprocessing":null,"accessibility-notes":null,"notes":null},"imagePaths":[]}},"collection":"blog"}},"c/lipu_tenpo_nanpa_moku":{"prev":{"id":"2022/09/pan-suwi-pi-kasi-kule","data":{"title":"pan suwi pi kasi kule","description":null,"authors":["jan Alonola"],"proofreaders":null,"date":"2022-09-01T00:00:00.000Z","date-precision":"day","original":null,"tags":null,"license":"CC-BY-SA 4.0","sources":["https://liputenpo.org/pdfs/0015moku.pdf","https://liputenpo.org/lipu/nanpa-moku/","https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Lipu_tenpo_nanpa_moku_-_sinpin.svg"],"archives":null,"preprocessing":null,"accessibility-notes":null,"notes":null},"body":"pan suwi pi kasi kule li jo e kili lili pi kasi kule. kili lili ni li moku pona. tenpo pini la, tenpo mute la, mama mama mi li pali e pan suwi ni. o pali e ona lon poka mi!\n\nijo tawa selo pi pan suwi:\n\n- ko pi telo mama 150g\n- insa jelo wan pi sike waso\n- ko pan 250g\n- ko suwi 150g\n- selo lili pi kili jelo\n\nijo tawa insa pi pan suwi:\n\n- telo mama 750ml\n- ko tawa pali pan (poki tu)\n- kili lili tan kasi kule 200g\n- ko suwi 60g\n- insa walo wan pi sike waso\n\nselo pi pan suwi la, o pana e selo lili pi kili jelo, e ko pan, e ko suwi tawa poki. o wan e ona. o seli e ko pi telo mama. ko pi telo mama li telo la, ale li pona. o pana e telo tan ko pi telo mama, e insa jelo pi sike waso tawa poki. o wan e ona ale kepeken luka sina. sina pini la, o tu e ko. o kepeken e ko wan tawa anpa pi pan suwi. sina o pana e ona lon anpa pi poki seli. o pana e ko anpa, e ko ante tawa ma lete.\n\ninsa pi pan suwi la, o pana e ko tawa pali ko, e telo mama lili tawa poki. o wan e ona tu. o wan e telo mama ante, e ko suwi. o seli e ona tu. telo mama li seli la, o weka e ona tan ma seli, o pana e telo ante, e kili lili tan kasi kule. o wan e ona ale. kin la, o seli e ijo ale ni. o ko e insa walo pi sike walo lon poki ante. ona li ko la, o pana kin.\n\no kama jo e ko anpa tan ma lete. o pana e ko (tawa insa pi pana suwi) lon sewi ko anpa. o pana e ko ante la lon sewi pi ona ale.\n\no pana e ko pini tawa ilo seli lon tenpo suli (1h, 175°C).\n\no moku pona!\n\n","filePath":"poki/plaintext/2022/09/pan-suwi-pi-kasi-kule.md","digest":"34bc1170ee447f97","rendered":{"html":"<p>pan suwi pi kasi kule li jo e kili lili pi kasi kule. kili lili ni li moku pona. tenpo pini la, tenpo mute la, mama mama mi li pali e pan suwi ni. o pali e ona lon poka mi!</p>\n<p>ijo tawa selo pi pan suwi:</p>\n<ul>\n<li>ko pi telo mama 150g</li>\n<li>insa jelo wan pi sike waso</li>\n<li>ko pan 250g</li>\n<li>ko suwi 150g</li>\n<li>selo lili pi kili jelo</li>\n</ul>\n<p>ijo tawa insa pi pan suwi:</p>\n<ul>\n<li>telo mama 750ml</li>\n<li>ko tawa pali pan (poki tu)</li>\n<li>kili lili tan kasi kule 200g</li>\n<li>ko suwi 60g</li>\n<li>insa walo wan pi sike waso</li>\n</ul>\n<p>selo pi pan suwi la, o pana e selo lili pi kili jelo, e ko pan, e ko suwi tawa poki. o wan e ona. o seli e ko pi telo mama. ko pi telo mama li telo la, ale li pona. o pana e telo tan ko pi telo mama, e insa jelo pi sike waso tawa poki. o wan e ona ale kepeken luka sina. sina pini la, o tu e ko. o kepeken e ko wan tawa anpa pi pan suwi. sina o pana e ona lon anpa pi poki seli. o pana e ko anpa, e ko ante tawa ma lete.</p>\n<p>insa pi pan suwi la, o pana e ko tawa pali ko, e telo mama lili tawa poki. o wan e ona tu. o wan e telo mama ante, e ko suwi. o seli e ona tu. telo mama li seli la, o weka e ona tan ma seli, o pana e telo ante, e kili lili tan kasi kule. o wan e ona ale. kin la, o seli e ijo ale ni. o ko e insa walo pi sike walo lon poki ante. ona li ko la, o pana kin.</p>\n<p>o kama jo e ko anpa tan ma lete. o pana e ko (tawa insa pi pana suwi) lon sewi ko anpa. o pana e ko ante la lon sewi pi ona ale.</p>\n<p>o pana e ko pini tawa ilo seli lon tenpo suli (1h, 175°C).</p>\n<p>o moku pona!</p>\n<p><img src=\"https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/23/Lipu_tenpo_nanpa_moku_-_sinpin.svg\" alt=\"pan suwi pi kasi kule\"></p>","metadata":{"headings":[],"localImagePaths":[],"remoteImagePaths":[],"frontmatter":{"title":"pan suwi pi kasi kule","description":null,"authors":["jan Alonola"],"proofreaders":null,"date":"2022-09-01T00:00:00.000Z","date-precision":"day","tags":null,"original":null,"license":"CC-BY-SA 4.0","sources":["https://liputenpo.org/pdfs/0015moku.pdf","https://liputenpo.org/lipu/nanpa-moku/","https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Lipu_tenpo_nanpa_moku_-_sinpin.svg"],"archives":null,"preprocessing":null,"accessibility-notes":null,"notes":null},"imagePaths":[]}},"collection":"blog"},"next":{"id":"2022/09/ma-masuno","data":{"title":"ma Masuno","description":null,"authors":["jan Na"],"proofreaders":null,"date":"2022-09-01T00:00:00.000Z","date-precision":"day","original":null,"tags":null,"license":"CC-BY-SA 4.0","sources":["https://liputenpo.org/pdfs/0015moku.pdf","https://liputenpo.org/lipu/nanpa-moku/","https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Lipu_tenpo_nanpa_moku_-_ma_Masuno.png"],"archives":null,"preprocessing":null,"accessibility-notes":null,"notes":null},"body":"toki! ma Masuno li ma seli kon suwi! jan Masuno li kepeken taso e toki pona. nasin sewi pi ma Masuno e ni: sewi olin li mama Osusasi. mama Osusasi li sike mama pi kiwen lon ma seli kon. jan Masuno mute li lon insa mama Osusasi. jan Masuno ante li lon e ma tomo Omosuno e ma tomo Ponso e ma Lojema. ma Masuno li suli!\n\nma tomo Omosuno li tomo mute lon ma Masuno. jan Omosuno li mani mute li lon e tomo insa nena.\n\nma Ponso li telo li lete. jan Ponso li alasa kala li lon e tomo ko.\n\nma Lojema li telo ala mute li nena suli. jan Lojema li kiwen sama li wawa mute! taso, jan Lojema li lon nanpa lili.\n\nlon poka ma Masuno la ma Sanuso. jan Sanuso li toki pona ala li pali mute. taso, jan Sanuso en jan Masuno li lon pona.\n\nma Masuno li lon ala. ona li lon taso e insa lawa mi.\n\n","filePath":"poki/plaintext/2022/09/ma-masuno.md","digest":"37e210c0d38fecca","rendered":{"html":"<p>toki! ma Masuno li ma seli kon suwi! jan Masuno li kepeken taso e toki pona. nasin sewi pi ma Masuno e ni: sewi olin li mama Osusasi. mama Osusasi li sike mama pi kiwen lon ma seli kon. jan Masuno mute li lon insa mama Osusasi. jan Masuno ante li lon e ma tomo Omosuno e ma tomo Ponso e ma Lojema. ma Masuno li suli!</p>\n<p>ma tomo Omosuno li tomo mute lon ma Masuno. jan Omosuno li mani mute li lon e tomo insa nena.</p>\n<p>ma Ponso li telo li lete. jan Ponso li alasa kala li lon e tomo ko.</p>\n<p>ma Lojema li telo ala mute li nena suli. jan Lojema li kiwen sama li wawa mute! taso, jan Lojema li lon nanpa lili.</p>\n<p>lon poka ma Masuno la ma Sanuso. jan Sanuso li toki pona ala li pali mute. taso, jan Sanuso en jan Masuno li lon pona.</p>\n<p>ma Masuno li lon ala. ona li lon taso e insa lawa mi.</p>\n<p><img src=\"https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/7d/Lipu_tenpo_nanpa_moku_-_ma_Masuno.png\" alt=\"ma Masuno en ma Sanuso · ona li lon insa telo · ma Masuno li nena mute · li jelo li loje · ma Osusasi en ma Omosuno en ma Ponso li lon ma jelo · ma Lojema li lon ma loje · ma Sanuso li lon poka · nena ala li lon · ona li walo\"></p>","metadata":{"headings":[],"localImagePaths":[],"remoteImagePaths":[],"frontmatter":{"title":"ma Masuno","description":null,"authors":["jan Na"],"proofreaders":null,"date":"2022-09-01T00:00:00.000Z","date-precision":"day","tags":null,"original":null,"license":"CC-BY-SA 4.0","sources":["https://liputenpo.org/pdfs/0015moku.pdf","https://liputenpo.org/lipu/nanpa-moku/","https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Lipu_tenpo_nanpa_moku_-_ma_Masuno.png"],"archives":null,"preprocessing":null,"accessibility-notes":null,"notes":null},"imagePaths":[]}},"collection":"blog"}},"a/jan_Alonola":{"prev":{"id":"2022/09/tomo-tawa","data":{"title":"tomo tawa","description":null,"authors":["jan Alonola"],"proofreaders":null,"date":"2022-09-01T00:00:00.000Z","date-precision":"day","original":null,"tags":null,"license":"CC-BY-SA 4.0","sources":["https://liputenpo.org/pdfs/0015moku.pdf","https://liputenpo.org/lipu/nanpa-moku/","https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Lipu_tenpo_nanpa_moku_-_tomo_tawa.png"],"archives":null,"preprocessing":null,"accessibility-notes":null,"notes":null},"body":"tomo tawa mute li lon. jan li kepeken ona tawa ijo mute: tawa jan, tawa ijo, tawa esun\n\ntenpo pini mute la, jan li pali e sike tawa. kulupu ante mute la, jan li pali e ona lon tenpo sama. tenpo kama la, jan li pana e sike lon poka tomo. ni la, tomo tawa li lon. taso tenpo pini la, jan anu soweli li tawa e tomo tawa.\n\ntenpo kama la, jan li pali e ilo kon. ilo ni li pana e wawa tan kon telo seli. jan li kepeken e ilo kon tawa tomo tawa, taso tomo tawa ni li tawa lon nasin pi linja kiwen taso, lon nasin ante ala.\n\ntenpo kama la, jan li kepeken e ilo kon tawa tomo tawa pi nasin linja ala. jan sona mute li kama sona, li kama pali e ijo mute sin tawa tomo tawa. suli la, tenpo sike pini (1828) la, tomo tawa suli pi tawa jan li tawa kepeken ilo kon lon nasin ni: tan ma tomo Lonton (London) tawa ma tomo Pa (Bath)\n\ntenpo sike kama (1839) la, jan Anteson (Robert Anderson) li pali e tomo tawa sin: ona li kepeken e wawa tan poki wawa.\n\ntenpo kama la, jan li pali e ilo wawa sin (1860, Christian Reithmann), e ilo pi sike tu kepeken ilo kon (1869, Pierre Michaux en Louis-Guillaume Perreaux), e ijo ante sin mute. suli la, jan Pen (Carl Benz, 1886) li pali e tomo tawa pona kepeken ilo pi telo wawa. ilo li seli e telo wawa li kama e wawa tan seli. tenpo sama (1886 & 1887) jan Pen en jan Tanle (Gottlieb Daimler) li kama jo e lipu lawa tawa tomo tawa ona. lipu lawa li toki e ni: jan ni li pali e ijo sin ni, jan pali li lawa e ni: jan ante li ken ala ken pali e ijo sin. ken la, jan ante o pana e mani.\n\ntomo tawa mute pi poki wawa en tomo tawa mute pi telo wawa li kama lon. jan Senasi (Jenatzy, 1899) li pali e tomo tawa. ona li tawa pi wawa mute (100km/h) kepeken tomo tawa ni.\n\n\n\nma Mewika la, jan Po (Henry Ford) en jan ante li pali e tomo tawa. ma ale la, kulupu esun mute li kama lon. ma Mewika la, kulupu esun Kenewa Moto (General Motors) li kama lon (1908). kulupu li pali e tomo tawa lili, e tomo tawa suli, e tomo tawa pi mani mute, e tomo tawa pi mani lili.\n\njan li kepeken e tomo tawa tawa pali kili, tawa pali kasi. ma mute la, kulupu lawa li pali e lawa tawa tomo tawa. sina o jo e lipu lawa pi tomo tawa. kin la, lawa sin ni li lon: sina ken ala tawa suli mute kepeken tomo tawa.\n\ntomo tawa pi poki wawa li kama mute lili. taso tomo tawa pi telo wawa li kama mute. ma mute li pali e nasin pona tawa tomo tawa, li pali kin e nasin pi tomo tawa taso. tomo tawa li kama wawa, li kama pona, li kama pakala pi lili taso, taso pakala la, ona li kepeken e telo wawa ike. ona li pana e kon ike.\n\ntenpo ni la, tomo tawa li ken kepeken telo ante (pi kon ike ala), li ken kepeken poki wawa (pi kon ike ala). kulupu esun mute pi tomo tawa li lon. suli la, kulupu ni li lon: Volkswagen, Toyota, Mercedes-Benz, General Motors, Ford, Honda, Nissan, Hyundai\n\no tawa pona kepeken tomo tawa!","filePath":"poki/plaintext/2022/09/tomo-tawa.md","digest":"aa2ce70fb11c506d","rendered":{"html":"<p>tomo tawa mute li lon. jan li kepeken ona tawa ijo mute: tawa jan, tawa ijo, tawa esun</p>\n<p>tenpo pini mute la, jan li pali e sike tawa. kulupu ante mute la, jan li pali e ona lon tenpo sama. tenpo kama la, jan li pana e sike lon poka tomo. ni la, tomo tawa li lon. taso tenpo pini la, jan anu soweli li tawa e tomo tawa.</p>\n<p>tenpo kama la, jan li pali e ilo kon. ilo ni li pana e wawa tan kon telo seli. jan li kepeken e ilo kon tawa tomo tawa, taso tomo tawa ni li tawa lon nasin pi linja kiwen taso, lon nasin ante ala.</p>\n<p>tenpo kama la, jan li kepeken e ilo kon tawa tomo tawa pi nasin linja ala. jan sona mute li kama sona, li kama pali e ijo mute sin tawa tomo tawa. suli la, tenpo sike pini (1828) la, tomo tawa suli pi tawa jan li tawa kepeken ilo kon lon nasin ni: tan ma tomo Lonton (London) tawa ma tomo Pa (Bath)</p>\n<p>tenpo sike kama (1839) la, jan Anteson (Robert Anderson) li pali e tomo tawa sin: ona li kepeken e wawa tan poki wawa.</p>\n<p>tenpo kama la, jan li pali e ilo wawa sin (1860, Christian Reithmann), e ilo pi sike tu kepeken ilo kon (1869, Pierre Michaux en Louis-Guillaume Perreaux), e ijo ante sin mute. suli la, jan Pen (Carl Benz, 1886) li pali e tomo tawa pona kepeken ilo pi telo wawa. ilo li seli e telo wawa li kama e wawa tan seli. tenpo sama (1886 & 1887) jan Pen en jan Tanle (Gottlieb Daimler) li kama jo e lipu lawa tawa tomo tawa ona. lipu lawa li toki e ni: jan ni li pali e ijo sin ni, jan pali li lawa e ni: jan ante li ken ala ken pali e ijo sin. ken la, jan ante o pana e mani.</p>\n<p>tomo tawa mute pi poki wawa en tomo tawa mute pi telo wawa li kama lon. jan Senasi (Jenatzy, 1899) li pali e tomo tawa. ona li tawa pi wawa mute (100km/h) kepeken tomo tawa ni.</p>\n<p><img src=\"https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/3a/Lipu_tenpo_nanpa_moku_-_tomo_tawa.png\" alt=\"tomo tawa\"></p>\n<p>ma Mewika la, jan Po (Henry Ford) en jan ante li pali e tomo tawa. ma ale la, kulupu esun mute li kama lon. ma Mewika la, kulupu esun Kenewa Moto (General Motors) li kama lon (1908). kulupu li pali e tomo tawa lili, e tomo tawa suli, e tomo tawa pi mani mute, e tomo tawa pi mani lili.</p>\n<p>jan li kepeken e tomo tawa tawa pali kili, tawa pali kasi. ma mute la, kulupu lawa li pali e lawa tawa tomo tawa. sina o jo e lipu lawa pi tomo tawa. kin la, lawa sin ni li lon: sina ken ala tawa suli mute kepeken tomo tawa.</p>\n<p>tomo tawa pi poki wawa li kama mute lili. taso tomo tawa pi telo wawa li kama mute. ma mute li pali e nasin pona tawa tomo tawa, li pali kin e nasin pi tomo tawa taso. tomo tawa li kama wawa, li kama pona, li kama pakala pi lili taso, taso pakala la, ona li kepeken e telo wawa ike. ona li pana e kon ike.</p>\n<p>tenpo ni la, tomo tawa li ken kepeken telo ante (pi kon ike ala), li ken kepeken poki wawa (pi kon ike ala). kulupu esun mute pi tomo tawa li lon. suli la, kulupu ni li lon: Volkswagen, Toyota, Mercedes-Benz, General Motors, Ford, Honda, Nissan, Hyundai</p>\n<p>o tawa pona kepeken tomo tawa!</p>","metadata":{"headings":[],"localImagePaths":[],"remoteImagePaths":[],"frontmatter":{"title":"tomo tawa","description":null,"authors":["jan Alonola"],"proofreaders":null,"date":"2022-09-01T00:00:00.000Z","date-precision":"day","tags":null,"original":null,"license":"CC-BY-SA 4.0","sources":["https://liputenpo.org/pdfs/0015moku.pdf","https://liputenpo.org/lipu/nanpa-moku/","https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Lipu_tenpo_nanpa_moku_-_tomo_tawa.png"],"archives":null,"preprocessing":null,"accessibility-notes":null,"notes":null},"imagePaths":[]}},"collection":"blog"},"next":{"id":"2022/07/ma-sakala-anu-ma-seli-suli","data":{"title":"ma Sakala (anu ma seli suli)","description":null,"authors":["jan Alonola"],"proofreaders":null,"date":"2022-07-04T00:00:00.000Z","date-precision":"day","original":null,"tags":null,"license":"CC-BY-SA 4.0","sources":["https://liputenpo.org/pdfs/0014seli.pdf","https://liputenpo.org/lipu/nanpa-seli/","https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Lipu_tenpo_nanpa_seli_-_ma_seli_suli.png"],"archives":null,"preprocessing":null,"accessibility-notes":null,"notes":null},"body":"\n\nma Sakala li ma seli suli. toki Alapi la, nimi pi ma Sakala li “الصحراء الكبرى” (aṣ-ṣaḥrāʾ al-kubrā) li sama “ma seli suli”. ni la, mi ken toki e ma Sakala (tan “Sahara”) anu ma seli suli.\n\nma Sakala li lon ma Apika. ma seli ale la, ma Sakala li ma seli suli a. ma Sakala li jo e ma kiwen. toki sona la, ma kiwen li ma Kamata (tan همادة hammāda). kin la, ma pi kiwen lili li lon ma Sakala. ma mute pi ma Sakala la, ma kiwen anu ma pi kiwen lili li lon. taso, ma ko li lon kin.\n\nseli li ante mute lon ma Sakala. tenpo seli la, tenpo suno la, seli suli (30°C) li lon. tenpo lete en tenpo pimeja la, ma Sakala li lete mute a. nena la, tenpo lete la, ko lete li ken kama tan sewi.\n\nnasin telo (suli) wan li lon taso ma Sakala. nasin telo ni li nasin telo Nile. ma Sakala la, kiwen mani mute li lon.\n\njan pi mute lili li lon ma Sakala. jan Alapi en jan Imasiken (Imaziɣen, Berbers) en jan Imusa (Imuhaɣ/ Imušaɣ, Tuareg people) en jan ante li lon ma Sakala. jan mute (60%) pi ma Sakala li lon tomo lon poka telo. taso jan mute li tawa kin.\n\nkasi en soweli mute li lon ma Sakala. suli la, kasi pi selo pakala li lon. suwi la, soweli alasa lili Pupe Seta (Vulpus Zerda) li lon ma Sakala.","filePath":"poki/plaintext/2022/07/ma-sakala-anu-ma-seli-suli.md","digest":"2dc71beab14c48b9","rendered":{"html":"<p><img src=\"https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/36/Lipu_tenpo_nanpa_seli_-_ma_seli_suli.png\" alt=\"ma seli suli\"></p>\n<p>ma Sakala li ma seli suli. toki Alapi la, nimi pi ma Sakala li “الصحراء الكبرى” (aṣ-ṣaḥrāʾ al-kubrā) li sama “ma seli suli”. ni la, mi ken toki e ma Sakala (tan “Sahara”) anu ma seli suli.</p>\n<p>ma Sakala li lon ma Apika. ma seli ale la, ma Sakala li ma seli suli a. ma Sakala li jo e ma kiwen. toki sona la, ma kiwen li ma Kamata (tan همادة hammāda). kin la, ma pi kiwen lili li lon ma Sakala. ma mute pi ma Sakala la, ma kiwen anu ma pi kiwen lili li lon. taso, ma ko li lon kin.</p>\n<p>seli li ante mute lon ma Sakala. tenpo seli la, tenpo suno la, seli suli (30°C) li lon. tenpo lete en tenpo pimeja la, ma Sakala li lete mute a. nena la, tenpo lete la, ko lete li ken kama tan sewi.</p>\n<p>nasin telo (suli) wan li lon taso ma Sakala. nasin telo ni li nasin telo Nile. ma Sakala la, kiwen mani mute li lon.</p>\n<p>jan pi mute lili li lon ma Sakala. jan Alapi en jan Imasiken (Imaziɣen, Berbers) en jan Imusa (Imuhaɣ/ Imušaɣ, Tuareg people) en jan ante li lon ma Sakala. jan mute (60%) pi ma Sakala li lon tomo lon poka telo. taso jan mute li tawa kin.</p>\n<p>kasi en soweli mute li lon ma Sakala. suli la, kasi pi selo pakala li lon. suwi la, soweli alasa lili Pupe Seta (Vulpus Zerda) li lon ma Sakala.</p>","metadata":{"headings":[],"localImagePaths":[],"remoteImagePaths":[],"frontmatter":{"title":"ma Sakala (anu ma seli suli)","description":null,"authors":["jan Alonola"],"proofreaders":null,"date":"2022-07-04T00:00:00.000Z","date-precision":"day","tags":null,"original":null,"license":"CC-BY-SA 4.0","sources":["https://liputenpo.org/pdfs/0014seli.pdf","https://liputenpo.org/lipu/nanpa-seli/","https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Lipu_tenpo_nanpa_seli_-_ma_seli_suli.png"],"archives":null,"preprocessing":null,"accessibility-notes":null,"notes":null},"imagePaths":[]}},"collection":"blog"}}} toki ale lipu tenpo nanpa moku la jan Alonola li sitelen waso li lon tomo soweli. soweli li pali e moku pona. taso soweli li kepeken e supa moku ike tawa waso. supa moku li lipu. waso li ken ala moku tan supa moku ni. ni la, soweli li moku e moku ale. waso li moku e moku ala. waso li pilin ike tan ni, taso ona li toki ike ala. waso li wile e ni: soweli li sona e ni: soweli li ike. waso li toki e ni: “soweli o kama tomo mi. mi wile pana e moku tawa sina”. soweli li sona e nasin waso. ona li wile ala kama. taso waso li toki mute la, soweli li kama tomo waso. soweli li lon tomo waso. waso li pali e moku pona. taso waso li kepeken e supa moku ike tawa soweli. supa moku li linja. waso li ken moku e moku kepeken uta linja ona. taso soweli li jo ala e uta linja, li ken moku ala e moku. ni la, waso li moku e moku ale. soweli li ken lukin taso e moku. pini la, soweli li tawa, li toki: “waso o, sina pona. mi sona e ni tan sina: mi pali e ijo ike. mi o ante e nasin mi.”
o sona e ni:
sina wile e ni: jan ante li pona tawa sina la, o pona tawa jan ante.
